Masjid Quba: De Eerste Moskee in de Islam

Masjid Quba is de allereerste moskee die in de islam werd gebouwd, zelfs nog vóór de bouw van de Profetische Moskee. Het wordt beschouwd als een van de meest significante religieuze en historische monumenten in Medina. De Profeet Mohammed ﷺ legde persoonlijk de fundamenten van deze moskee bij zijn aankomst in Quba, tijdens zijn migratie van Mekka naar Medina. De verdere opbouw van de moskee werd gerealiseerd door de Mohaajiroen (de Emigranten) en de Ansaar (de Helpers), waarmee het diende als het eerste islamitische gemeenschapscentrum.

Locatie en Belang

Masjid Quba bevindt zich ongeveer vier kilometer ten zuiden van al-Masjid al-Nabawi, in een gebied dat destijds bekend stond als Quba. Deze naam verwijst naar een waterput die toebehoorde aan de Banu Amr Ibn Awf, een clan van de Aws-stam. De moskee is onlosmakelijk verbonden met de biografie van de Profeet ﷺ, die vier dagen in deze regio verbleef en daar het fundament legde voor de nieuwe islamitische gemeenschap.

De Religieuze Verdiensten van Masjid Quba

Allah prijst Masjid Quba in de Koran:

“Voorwaar, de moskee die vanaf de eerste dag op godsvrucht is gevestigd, verdient het meer dat u daarin bidt.” [Soerat at-Tawba: 108]

Daarnaast benadrukte de Profeet ﷺ het belang van Masjid Quba in een hadith:

“Wie zich reinigt in zijn huis en dan naar Masjid Quba gaat om daar te bidden, zal de beloning krijgen van een umrah." [An-Nasaa'ie en Ibn Maadjah]

Deze unieke status maakt Masjid Quba tot een geliefde bestemming voor pelgrims en bezoekers. Het gebed in deze moskee wordt beschouwd als een daad met immense spirituele beloning.

De Historische Ontwikkeling van Masjid Quba

Door de eeuwen heen heeft Masjid Quba verschillende renovaties en uitbreidingen ondergaan:

1. Tijdens het tijdperk van de Rechtgeleide Kaliefen:

   • Bij de oprichting was Masjid Quba een eenvoudig gebouw, zowel in ontwerp als inrichting. Het bestond uit een vierkante ruimte met zijden van niet meer dan veertig meter en beschikte over drie deuren. Tijdens het kalifaat van Umar ibn al-Khattaab (moge Allah tevreden met hem zijn) werd de moskee aanzienlijk vergroot, waarbij het aantal deuren werd uitgebreid tot zes.
   • Onder het leiderschap van Uthman ibn Affaan (moge Allah tevreden met hem zijn) werd de moskee verder gerenoveerd en uitgebreid. De oorspronkelijke constructie van palmtakken werd vervangen door duurzame stenen.

2. Tijdens de Umayyadische en Abbasidische dynastieën:

   •  Umar ibn Abdulaziz, destijds gouverneur van Medina en later Umayyadische kalief, vernieuwde het gebouw opnieuw. Hij voegde de eerste minaret in de geschiedenis van de moskee toe en creëerde een open binnenplaats en een zuilengalerij, waarmee de moskee een ruimer en functioneler ontwerp kreeg. 

   • Later kreeg Masjid Quba de kenmerken van middeleeuwse islamitische architectuur. Het dak werd voorzien van talrijke koepels, en er werden zes zuilengalerijen toegevoegd rond een ruime binnenplaats. Bovendien kreeg de moskee een mihrab, een minaret en een marmeren preekstoel.

     Een bijzonder overblijfsel van de oude Masjid Quba is een steen met een inscriptie in oud-Koefisch schrift. Deze inscriptie documenteert een van de renovaties van de moskee en dateert uit het jaar 435 Hijri.

3. Tijdens het Ottomaanse Tijdperk:

   • In de daaropvolgende eeuwen bleven de sultans van de Hijaz aandacht besteden aan Masjid Quba en zorgden zij voor het behoud en de renovatie ervan. De moskee werd meerdere keren gerenoveerd, met name in de jaren 555, 671, 733, 840 en 881 Hijri. De meest recente van deze renovaties vond plaats tijdens het Ottomaanse tijdperk, onder het bewind van Sultan Abdul Majid in het jaar 1245 Hijri. 

4. Tijdens het Saoedische tijdperk:

   • Tijdens het Saoedische tijdperk onderging Masjid Quba uitgebreide renovaties. In 1388 Hijri (1968) werden de buitenmuren vernieuwd en werd een uitbreiding aan de noordzijde gerealiseerd, waarbij het traditionele islamitische architecturale ontwerp zorgvuldig werd behouden.

     Later gaf koning Fahd bin Abdulaziz (moge Allah hem genadig zijn) opdracht tot een grootschalige herbouw en een meervoudige uitbreiding van de moskee. Het oorspronkelijke gebouw werd gesloopt, en aangrenzende percelen aan alle vier zijden werden bij de nieuwe structuur gevoegd. Hierdoor steeg de capaciteit van de moskee naar 25.000 gelovigen. Deze omvangrijke werkzaamheden vonden plaats tussen 1405 en 1407 Hijri (1985-1987), en het ontwerp bleef trouw aan de historische en culturele kenmerken van de moskee.

     De nieuwe Masjid Quba werd rechthoekig van vorm en voorzien van twee verdiepingen. Centraal in het ontwerp staat een ruime binnenplaats waarop alle ingangen uitkomen. Het noordelijke deel werd speciaal ingericht als gebedsruimte voor vrouwen. De moskee kreeg vier nieuwe minaretten ter vervanging van de enkele oude minaret, terwijl 56 koepels het dak sierden. Het aantal deuren werd uitgebreid tot 19, waarvan zeven hoofddeuren en 12 zij-ingangen. Hierdoor bereikte de moskee een totale oppervlakte van 13.500 vierkante meter.

     Naast de moskee werden diverse voorzieningen toegevoegd, waaronder woningen voor de imams en oproepers, een bibliotheek, woningen voor bewakers en een commerciële markt. Er werden tientallen toiletten en wudu-faciliteiten gebouwd, afzonderlijk voor mannen en vrouwen. Het koelsysteem van de moskee bestaat uit drie centrale units, elk met een capaciteit van 1,08 miljoen BTU, wat zorgt voor een comfortabele omgeving voor bezoekers en gelovigen.

Momenteel maakt Masjid Quba deel uit van een groot ontwikkelingsproject binnen Saudi Vision 2030, geleid door koning Salman bin Abdulaziz. Dit project beoogt de capaciteit van de moskee uit te breiden tot 66.000 gelovigen, terwijl de culturele en historische integriteit behouden blijft.

Bezoek aan Masjid Quba

Masjid Quba is dag en nacht geopend voor bezoekers en gelovigen. Het is een geliefde bestemming voor pelgrims en toeristen die ernaar streven de soennah van de Profeet ﷺ te volgen en de spirituele beloning van een gebed in deze bijzondere moskee te ervaren.